سی و نهمین جشنواره فیلم فجر، تیر خلاص سینما به مردم

به گزارش سرویس فرهنگ و هنر تابان خبر:

بعد از تحریم جشنواره فجر سی و هشتم توسط برخی سینماگران در سال قبل، اینبار نوبت به هیئت داوران بخش مسابقه این جشنواره رسید تا با دهن کجی به مردم و درعین ناباوری فقط به 16 فیلم از 57 فیلم ارسالی در بخش فیلم بلند (سودای سیمرغ)، جواز ورود صادر کنند. با اینحال در جشنواره‌ سی و نهم فیلم فجر فیلم‌هایی نمایش داده شدند که یا در شرایط کرونا فیلمبرداری شده بودند، یا تولیدشان به شرایط سخت همه‌گیری این ویروس گره خورده بود. ولی همه ی اینها، بهانه ی مناسبی برای پایین بودن سطح این جشنواره نسبت به سال های قبل، از دید مخاطبین نبود.

سالِ بازیگران
نقش‌هایی سخت، اجراهایی دشوار و شخصیت‌های پیچیده. پس جشنواره‌ امسال، جشنواره‌ی بازیگران بود.
با توجه به عدم قصه پردازی صحیح و ایرادات فیلمنامه ای در اکثر آثار، کارگردانان برای باور پذیر کردن داستان‌ها و موقعیت‌های‌شان مسئولیت زیادی بر دوش بازیگران گذشته بودند و به جز مواردی معدود، بازیگران حتی در نقش‌های فرعی نیز به خوبی از عهده‌ی کار بر آمده بودند.

• ابلق (⍟⍟⍟)

«ابلق» بهترین فیلم نرگس آبیار است که در چهار فیلم گذشته تجربیات گوناگونی از سر گذرانده. تسلط او بر قصه‌گویی، همواره تماشای فیلم‌های او را فارغ از کیفیت، دلپذیر می‌کند. آبیار مشخصا به دنبال تجربه‌های گوناگون است و همین موجب می‌شود فیلم‌های کارنامه او از یکدیگر متفاوت به نظر برسند. در ابلق، آبیار با خلق یک ناکجا آباد/ زورآباد در ایران، رابطه میان دو مرد و دو زن را زیر ذره‌بین قرار می‌دهد اما به واقع قصه ساده و پر از نشانه‌ی فیلم، از خودش عبور می‌کند و فراتر می‌رود. قصه، بهانه‌ای می‌شود برای نقد اجتماعی و نقد شرایطی که آدم‌های فیلم را به موجوداتی عافیت‌طلب و مصلحت‌خواه بدل می‌کند. این سال‌ها فیلم‌های با پایان باز، حلال بسیاری از ضعف های فیلمنامه است. کم نیستند کارگردانانی که برای فرار از یک جمع‌بندی منطقی و متعادل از مصالحی که بی‌مهابا در فیلمنامه خود ریخته‌اند و به بهانۀ پرهیز از ممیزی وزارت ارشاد به پایان‌های باز چنگ می اندازند. اما کیست که نداند سینمای آبیار ساختاری کلاسیک دارد با پایان‌بندی بسته. پس همین پایان بندی متناقض به نقطه ضعف فیلم تبدیل می شود.

• بی همه چیز (⍟⍟⍟⍟)

و این جهان
پر از صدای پاهای حرکت مردمیست که
همچنان که تو را میبوسند
در ذهن خود طناب دار تو را می‌بافند…

بی همه چیز یا بی همه چیزها؟ محسن قرایی با این فیلم برشی از زندگی بی همه چیزها را به تصویر می کشد. داستان مردمِ روستایی در ناکجاآباد که همه ی ملت ایران را هدف قرار داده و جامعه ایران را در مقیاسی کوچک ترسیم می کند. فیلم، اقتباسی ایرانیزه شده از نمایش نامه «ملاقات با بانوی سالخورده» اثر فردریش دورنمات، جهانی ساخته استوار بر تجارب گذشته که از بطن قصه ای تراژیک و اجتماعی بیرون می آید و ارجاعات گوناگون سیاسی و اجتماعی و استعاره ها و نمادسازی بی شمار آن در قالب مکان و شخصیت و موقعیت ها که کارگردان بسط و گسترش مفاهیم مورد نظر در لایه های مختلف فیلم نامه گنجانده و طراحی قابل قبولی برای آنها در نظر می گیرد. قرایی بشدت قدر داشته هایش را می داند و از عناصر سازنده فیلم بخوبی استفاده می کند، از همین رو است که همه گام هایش را از همان ابتدا درست برمی دارد و با آنالیز کامل، عواملش را می چیند و با تحلیل دقیق، نقش ها را به بازیگران منتخبش واگذار می کند. بازی های طلایی هدیه تهرانی، هادی حجازی فر و باران کوثری در کنار پرویز پرستویی مخصوصا در میزانسن های شلوغ به چشم می خورد و تماشاگر را با خودشان همراه می سازد. قطعا «بی همه چیز» مهمترین اثر این دوره از جشنواره فجر بوده و انتظار می رفت جوایز متعددی کسب کند که در نهایت با جهت گیری های بی مورد هیئت داوران به حق خود نمی رسد.

• تی تی (⍟)

زوج تماشایی جشنواره سی و نهم. هوتن شکیبا و الناز شاکردوست اولین‌بار در فیلم شبی که ماه کامل شد روبروی هم قرار گرفتند. فیلمی که سیمرغ بلورین بهترین نقش اول را برای هر دوی آن‌ها به ارمغان آورد. حضور آن‌ها در دو فیلم مهم و پرمخاطب جشنواره سی و نهم نیز با تحسین بسیاری روبرو شده است. بعد از ابلق نوبت به هنرنمایی این زوج در فیلم تی تی ساخته آیدا پناهنده می رسد.
داستان، فضا و شخصیت اصلی این فیلم تا حدود زیادی یادآور و برگرفته از فیلم «جاده» شاهکار فدریکو فلینی است. فیلم تی تی ماجرای آشنایی یک دختر خیالاتی و کولی‌وار را با مردی روایت می‌کند که به طرز غیرمنتظره‌ای در حال کلنجار رفتن با مفهوم مرگ و پایان است. دختری که زندگی‌اش از طریق اجاره رحم به زوج‌های نابارور می‌گذرد و شوهری درب و داغان دارد. این آشنایی هم زندگی تی تی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و هم استادی را که در حال کار کردن روی یک تز دانشگاهی درباره پایان دنیاست. پناهنده در این اثر زن را منبع سرزندگی، عشق و شور در جهانی مملو از خشونت و تلخی می‌داند. مصلحی که تلاش می‌کند به سهم خود جهان را به جایی بهتر برای زیستن تبدیل کند. عاشقی که دیگران او را مجنون می‌خوانند، بیش از همه و حتی بیش از ابراهیم برای حفظ زندگی و انسان‌ها با جهان همدلی دارد. با ایجاد فضای مدرن و نزدیکی به الگوهای رئالیسم جادویی (که به هیچ وجه کارگردان در آن موفق نمی شود)، تی تی از الگوهای قدیمی در فیلم‌ها و داستان‌های ایرانی استفاده می‌کند که در آن افراد ساده و گاه شیرین‌عقل به دلیل معصومیت خود جنبه‌ای فرا انسانی و عرفانی پیدا می‌کند. اما پی‌رنگ و شیوه گسترش خط داستانی چندان قانع‌کننده نیست و از همان اول بین مخاطب و فیلم فاصله می‌اندازد و تا پایان هم تماشاگر نمی‌تواند با آن همراه شود.

• زالاوا (⍟⍟)

تلاش ارسلان امیری برای تعریف کردن داستان‌ تازه و توانایی این کارگردان‌ جوان برای خلق موقعیتی متفاوت در سینمای وحشت، چالش برانگیز بود. فیلم موفقیت‌اش را به واسطه اجرای موثر میزانسن، رعایت نسبت سوژه با دوربین، افتادن در پیچ و خم داستان‌گویی ، زمین خوردن و برخاستن، ایستادن و باز به راه افتادن ، و سرانجام هدایت و بازی فوق العاده گروه بازیگران‌اش به دست می آورد.  کارگردان در فضاســازی کاملا موفق عمل می‌کند و با بهره بردن از باورهای فولکلور، بستر سنتی فیلم ترسناک را که در سینمای ما غایب است، جبران می‌کند.  این اثر ایده عقل و جهل، و مرز باریک میان آن را واکاوی می‌کند ولی با افت ضزب آهنگ فیلمنامه در پایان، نمیتواند نمره بسیار بالایی از دید منتقدان و مردم دریافت کند.

جوایز

فیلم‌های «بی‌همه چیز» و یدو با ۱۳ نامزدی و «زالاوا» با ۱۰ نامزدی رکورداران تعداد نامزدها در جشنواره‌ی فیلم فجر امسال بودند. در مراسم اهدای جوایز هم این سه فیلم عملکردی پایاپای داشتند و یدو ۶ سیمرغ و فیلم‌های بی‌همه چیز و زالاوا ۴ سیمرغ بلورین را به خود اختصاص دادند تا در شب پایانی هم بالاتر از سایر رقیبانشان قرار بگیرند. این جمله کلیشه ای را حتما زیاد شنیده اید که می گوید: «داوری سلیقه ای است»، عبارتی که دستاویز مسئولین جشنواره در ادوار مختلف شده و هربار اعتراضی به ترکیب نامزدها می شود یا خودشان یا اعضای هیات داوری این جمله را خرج می کنند و می گویند: «این سلیقه و انتخاب ما بوده و قطعا اگر افراد دیگری بودند، انتخاب های متفاوتی نسبت به ما داشتند» این حرف به شدت کلیشه ای را از دهان اعضای هیات داوران جشنواره امسال هم شنیدیم. اما در پاسخ به این مدعا باید بگوییم نادیده گرفتن بازی «هدیه تهرانی» در فیلم «بی همه چیز» و خود فیلم «بی همه چیز»  نهایت بی سلیقه گی و حتی کج سلیقه گی است. در نهایت جوایز این دوره از جشنواره فجر به شرح ذیل می باشد:

برندگان سیمرغ بلورین از جشنواره فجر ۹۹ در بخش تبلیغات، مستند و فیلم کوتاه

• برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم کوتاه: مریم اسمی خانی برای فیلم وضعیت اورژانسی
• برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم مستند بلند:‌ تقی امیرانی برای فیلم کودتای ۵۳
• برنده سیمرغ بلورین بهترین عکس: سحاب زری‌باف برای فیلم خورشید
• برنده سیمرغ بلورین بهترین پوستر: وحید عبدالحسینی برای فیلم هفت و نیم
• برنده سیمرغ بلورین بهترین تیزر: حمید نجفی راد برای فیلم شنای پروانه

برندگان سیمرغ بلورین از جشنواره فجر ۹۹ در بخش فنی

• برنده سیمرغ بلورین بهترین جلوه‌های ویژه میدانی:‌ ایمان کرمیان برای فیلم تک تیرانداز
• برنده سیمرغ بلورین بهترین جلوه‌های ویژه بصری: فرید ناصر فصیحی برای فیلم ابلق
• برنده سیمرغ بلورین بهترین چهره‌پردازی:‌ ایمان امیدواری برای فیلم ابلق
• برنده سیمرغ بلورین بهترین طراحی لباس: مارال جیرانی برای فیلم بی همه چیز
• برنده سیمرغ بلورین بهترین طراحی صحنه: سهیل اشراقی برای فیلم روزی روزگاری آبادان
• برنده سیمرغ بلورین بهترین صدابرداری: رشید دانشمند برای فیلم یدو
• برنده سیمرغ بلورین بهترین صداگذاری: امیرحسین قاسمی برای فیلم یدو
• برنده سیمرغ بلورین بهترین موسیقی متن: حامد ثابت برای فیلم بی همه چیز
• برنده سیمرغ بلورین بهترین تدوین: عماد خدابخش برای فیلم بی همه چیز
• برنده دیپلم افتخار بهترین فیلمبرداری: محمد رسولی برای فیلم زالاوا
• برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلمبرداری: مرتضی نجفی برای فیلم‌های یدو و روشن

برندگان سیمرغ بلورین از جشنواره فجر ۹۹ در بخش بازیگری

• برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد: پوریا رحیمی سام برای فیلم زالاوا
• برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن: گلاره عباسی برای فیلم ابلق
• برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد: رضا عطاران برای فیلم روشن
• برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن: رویا افشار برای فیلم مامان
• برنده دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش اول زن: ستاره پسیانی برای فیلم یدو

برندگان سیمرغ بلورین از جشنواره فجر ۹۹ در بخش کارگردانی

• برنده سیمرغ بلورین بهترین کارگردان فیلم اولی: ارسلان امیری برای فیلم زالاوا
• برنده دیپلم افتخار بهترین کارگردان فیلم اولی: حسین دارابی برای فیلم مصلحت
• برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه: آیدا پناهنده و ارسلان امیری برای فیلم زالاوا
• برنده سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی: مهدی جعفری برای فیلم یدو
• برنده سیمرغ بلورین جایزه ویژه هیئت‌داوران: محسن قرایی برای فیلم بی همه چیز

• برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم: فیلم یدو
• برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه تماشاگران: فیلم ابلق به کارگردانی نرگس آبیار و تهیه‌کنندگی محمدحسین قاسمیان