مردی که سر ایران را سبز می‌کند

به گزارش تابان خبر، آذربایجان شرقی، استانی در یک منطقه نیمه خشک اقلیمی واقع شده است که متاسفانه طی چند سال اخیر ، کاهش بارندگی‌ها و استمرار خشکسالی‌‌ها در سطح استان باعث ته کشیدن منابع آبی، اُفت شدید سفره‌‌های آب زیرزمینی، خشک شدن و پس ‌روی آب دریاچه ارومیه و گسترش سطح اراضی شور حاشیه دریاچه ارومیه شده است.

برای جلوگیری هرچه بیشتر از وقوع فاجعه زیست محیطی در شهرستان های حاشیه دریاچه ارومیه، توسعه کشت پسته به عنوان راهکار پیشنهادی کارشناسان جهت اصلاح الگوی کشت ارائه شده که این امر تاکنون مورد توجه برخی از کشاورزان منطقه قرار گرفته است.

شوری منابع آبی به ویژه مناطق حاشیه دریاچه ارومیه، باعث شده اغلب باغداران به سمت کشت پسته که در برابر شوری آب مقاوم است، سوق یابند اما در این میان مخالفان کشت پسته در مناطق مختلف آذربایجان نیز وجود دارد که معتقدند خاک شهرها و روستاهای آذربایجان شرقی و غربی مناسب کاشت پسته نمی‌باشد.

آتیلا منوچهری اهل روستای دولت آباد شهرستان مرند است که از سال ۱۳۹۲ کاشت پسته را در باغات شهرها و روستاهای مختلف آذربایجان شرقی، غربی و زنجان آغاز کرده‌ است، آتیلا بر این باور است؛ روزی خواهد رسید که با پشتکار و اراده‌ی خود تمام شهرها و روستاهای آذربایجان را به قطب پسته تبدیل کند این اراده و مصمم را با یک تماس تلفنی برای دعوت از او برای کاشت پسته در یکی از باغات شهرستان ملکان می‌توان دید که بلافاصله بعد از دعوتمان فردای آن روز با کوله‌ای پر از دانه‌های پسته‌‌ی جوانه زده به شهر خوشه‌های طلایی قدم می‌گذارد.

بعد از اینکه در جریانش می‌گذارم خبرنگار هستم حاضر می‌شود تا گفت‌وگویی با او در خصوص نحوه‌ی کاشت پسته و تبدیل آذربایجان به قطب پسته انجام دهم.

*از کجا به فکرتان رسید که باید به جای محصولات قبلی خود، پسته بکارید؟

« از زمانیکه چشم گشودم با کار کشاورزی آشنا شدم قبل از رونق یافتن باغ‌های پسته و بادام خودمان، باغ سیب داشتیم که انواع سیب را به تهران می‌فرستادیم ولی در برخی‌مواقع محصولات فرستاده شده به فروش نمی‌رسیدند و محصول دست کشاورز می‌ماند به طوریکه مجبور به ریختن سیب‌ها در کنار خیابان‌ها می‌شدیم یا اینکه سیب‌های باغ، غذای گاوها می‌شد که این کار نیز باعث هدر رفت محصول و موجب بیماری دام نیز می‌شد بنابراین تصمیم گرفتم تغییر الگوی کشت داده و به فکر کاشت محصولات خشکباری شدم از سال ۸۵ شروع به کاشت بادام و پسته کردم و حتی کاشت پسته را جایگزین سایر درختان میوه‌ای که خشک شده‌ بودند، کردم البته قبل از من در شهر مرند پسته کاشته بودند ولی در منطقه‌ی خودمان پسته را من برای اولین بار کاشتم.»

*چه چیزی باعث شد تا تصمیم بگیرید آذربایجان را با کاشت پسته سبز کنید؟ از کجا شروع شد؟

« بعد از گذشت چهار سال که پیوند پسته‌هایم را انجام داده بودم، به دنبال اخذ تسهیلات بانکی به جهاد کشاورزی مرند مراجعه کردم، علی رغم اینکه اخذ وام تسهیلات برای کاشت پسته از سوی جهاد کشاورزی تبریز تایید شده بود ولی در پرداخت آن تاخیر به وجود آمد که بلاخره با معرفی یکی از دوستانم برای اخذ وام مجددا به جهاد کشاورزی مراجعه کردم که در آنجا نیز وقتی مسئول مربوطه از نیتم برای اخذ وام باخبر شد ابتدا مرا به خاطر کاشت پسته سرزنش و بعد به طور دلسوزانه توصیه کرد تا کاشت پسته را به دلیل اینکه در خاک ما جواب نمی‌دهد، متوقف کنم و به کاشت هرچیزی که قبلاً در زمین‌های پدری به کاشتش مشغول بودیم، ادامه دهم، حرفای مسئول مربوطه تاثیر بدی روی روحیه ام گذاشت به طوری که از ادامه‌ی کاشت پسته بسیار دلسرد شدم و حتی به طور کلی در زمین‌هایی که باکلی عشق در آن  پسته کاشته بودم به مدت دو سال حضور نیافتم تا اینکه یک روز پاییزی زمانی که در یکی دیگر از زمین‌های کشاورزی‌مان با کارگران مشغول کار بودم پدرم با جیب‌هایی پر از پسته کنارم آمد، برای اولین بار پسته‌ی تازه و تر می‌دیدم، پدرم مشت مشت دست کارگران را از پسته‌ی تازه پر کرد و با عصبانیت مشت دیگری را به سمتم گرفت و گفت؛ پسته‌های به این بابرکتی را رها کرده‌‌ای و مشغول کاشت آفتاب گردان شده‌ای؟ برای اولین بار متوجه شدم درختان پسته‌ای را که به مدت دو سال بدون رسیدگی رها کرده بودم پر از محصول شده‌اند، بعد از برداشت محصول از باغ رها شده‌ی پسته، دو کارگر را برای تمیزکاری دو هکتار از باغ پسته‌ام مامور کردم بعد از آن نیز متوجه شدم که پسته گیاهی بسیار مقاوم در مقابل خشکسالی و گرما است و به راحتی از بین نمی‌رود البته با اینکه هیچ کدام از این درختان را به طور اصولی یعنی با دانه‌ی اولیه نکاشته بودم ولی با پیوندی که بعد از دو سال رشد برای نهال‌ها انجام داده بودم، پسته‌ها پر از محصول شده بودند.

*آیا روش کاشت مختص به خود دارید؟

«پسته‌ را به روش دانه‌ای که خودم براساس تجربه به آن دست یافته‌ام، در زمین‌‌ها می‌کارم در این روش با فراهم کردن محیط گلخانه‌ای توسط ظرف پلاستیکی، گیاه به خوبی رشد می‌کند، البته ابتدا باید زمین حداقل تا نیم متر شخم زده و شکسته شود و بعد دانه‌ی جوانه زده‌ی پسته در خاک قرار گیرد، بعد از انجام این مرحله، ظرف پلاستیکی مانند ظرف نوشابه‌‌ی بزرگ که از پایین بریده شده است، روی دانه قرار می‌گیرد و درب آن نیز بسته می‌شود تا گیاه در محیطی گلخانه‌ای رشد کند، در این نوع کاشت، هیچ نوع آسیبی از جمله سرمازدگی به پسته وارد نمی‌شود، همچنین مهم‌ترین عامل که باعث شد به جای کاشت سایر درختان مناطق معتدله مثل سیب، انگور و زردآلو، به کاشت پسته روی بیاورم نیاز آبی کم پسته نسبت به سایر درختان بود، پسته در مقابل شور و خشکی و گرما بسیار مقاوم است همچنین فروش پسته نسبت به مابقی محصولات کشاورزی بسیار آسان‌تر است؛ چرا که هیچ دلال و واسطه‌ای در آن دخیل نیست و پسته با قیمت پایین و تعیین شده‌‌ی دلال به فروش نمی‌رسد بلکه براساس انس جهانی قیمت گذاری شده و به فروش می‌رسد برای تعیین قیمت پسته ۱۴۲ گرم پسته را اندازه گیری می‌کنیم و بعد تعداد آن را می شماریم، بعد از آن تعداد را تقسیم بر ۵ می‌کنیم و انس پسته مشخص می شود در حالیکه هر میوه‌ای که توسط کشاورزان با زحمت فراوان تولید می‌شود در بازار نصف قیمت یا حتی پایین تر از آن توسط دلال‌ها خریداری می‌شود.»

* از کدام منطقه‌ی آذربایجان برای کاشت پسته شروع کردید؟ 

«برای اولین بار بعد از کاشت باغ خودم، دوست و آشنا در مرند، از شهر ماکو به کاشت دانه‌‌ی پسته‌‌هایی که خودم آن را پرورش داده بودم، شروع کردم، در طول سه سال در اکثر شهرها و روستاهای آذربایجان از جمله شهرهای جلفا، پلدشت، ماکو، خوی، ارومیه، نقده، میاندوآب، ملکان، خسروشهر، تبریز، میانه، زنجان به همان روش کاشت دانه‌ای (روش خودم) پسته کاشته‌ام که اکنون براساس نتایج، اکثر پسته‌های کاشته شده موفق و پر از محصول شده‌اند درحالیکه بسیاری از افراد با خرید و کاشت نهال‌های یک‌ یا دو ساله‌ی پسته‌ی کهنه علی رغم گذشت شش سال یا هفت سال هیچ نتیجه‌‌ی مثبتی کسب نمی‌کنند.

*چرا تاکید دارید که باید روش کاشت به صورت دانه ای باشد؟

«از آنجایی که ریشه ی پسته بسیار قوی است  و رشد زیادی دارد و باید از همان ابتدا در خاک مناسب و نرمی که تا نیم یا دو متر شکسته شده کاشته شود، همچنین اکثر نهال‌های که در بازار به فروش می رسد کهنه بوده و مربوط به چندین سال گذشته است، ریشه‌های کهنه با توجه به اینکه در مکانی تنگ نایلونی به طور محدود رشد می‌کنند حتی علی رغم رشد بعد از جداسازی از پلاستیک ریشه های فرعی از ریشه‌ی اصلی یا مادر قطع می‌شود که این امر باعث عدم رشد و خشکی نهال پسته می‌شود ولی در روش کاشت دانه‌ای، بعد از گذشت یکسال که نهال رشد کرد کار پیوند را انجام می‌دهم در حالیکه در باغات پسته کرمان این اقدام در چهارمین سال انجام می‌شود، البته حتی در برخی از خاک‌های مناسب حتی در سه ماهگی نهال، کار پیوند را نیز انجام داده‌ایم بعد از انجام عمل پیوند با گذشت سه سال هرکدام از نهال‌های پیوندی پسته، محصولی به اندازه‌ی یک کیلو به بار می‌آورند، درخت پسته مانند سایر درختان برای به بار آوردن محصول نیازی به قدکشیدن ندارد بلکه با گذشت مدت کمی به صورت خوشه‌ای محصول به بار می‌آورد و این نوع کاشت صرفه‌ی اقتصادی دارد؛ چرا که هر درخت بعد از گذشت هفت سال از کاشت دانه، حدود پنج کیلو پسته‌‌ی خشک محصول می‌دهد.

*دانه‌های پسته از چه نوعی است؟ آیا به نظرتان کاشت پسته راهکاری برای مقابله با کم‌آبی و خشکسالی است؟

«دانه‌ها از نوع پسته‌‌ی اکبری است و همگی را از پسته‌های باغ خودم تهیه می‌کنم و آنها را به صورت رایگان به روستاها و شهرهای آذربایجان برای کاشت می‌برم، شاید در حال حاضر بسیاری از افراد به اهمیت موضوع کمبود منابع آبی پی نبرند ولی آینده‌ی آذربایجان ترسناک به نظر می‌رسد و با توجه به ته کشیدن آب چاه‌های اکثر باغات، رفته رفته آب‌ها نیز شور می‌شود برای همین بهترین راهکار برای مقابله با مشکل خشکسالی تغییر الگوی کشت در شهرها و روستاهای استان‌های آذربایجان شرقی و غربی و زنجان و حتی هرجای ایران است و از آنجایی که پسته گیاهی با مصرف آبی کم است قطعا تغییر الگوی کشت و کاشت پسته در باغات آذربایجان جواب خواهد داد البته تلاش می‌کنم آذربایجان را به قطب پسته تبدیل کنم، به عنوان مثال خاک شهرستان ملکان بسیار غنی است ۱۰ سال دیگر شهرستان ملکان را نه تنها در ایران بلکه در جهان به عنوان قطب پسته خواهند شناخت.

*ایجاد باغات پسته چه تاثیری در منطقه خواهد داشت؟

با افزایش باغات پسته در منطقه علاوه بر اینکه تغییر الگوی کشت رخ خواهد داد حتی برای کودک ۱۰ ساله نیز اشتغال زایی خواهد شد چرا که چیدن پسته از درختان کار بسیار ساده بوده و اغلب به صورت خوشه‌ای انجام می‌شود به طوریکه یک نفر به طور متوسط می‌تواند در طول یک روز به تنهایی به اندازه‌ی  چندین کیلو به ارزش ۳۰ میلیون تومان پسته بچیند.

*مردم آگاهی لازم را جهت روش کاشت، نگهداری و مراقبت از پسته را از کجا کسب خواهند کرد؟

« سخت‌ترین بخش کار، بخش کاشت صحیح و پیوند پسته است البته مراحل بعدی را نیز از طریق کانال و پیچ در فضای مجازی به مردم آموزش و نکات مهم هر مرحله را در اختیار مردم قرار می‌دهم.

*قبل از پسته در هر شهر یا روستایی چه اقدامات و تحقیقاتی انجام می‌دهید؟

«قبل از کاشت پسته در هر منطقه، اطلاعاتی را در مورد نوع خاک و آب و هوای شهر کسب می‌کنم و حتی برای تکمیل اطلاعاتم پیش کشاورزان و کارشناسان مجرب آن منطقه که سالیان سال در این منطقه کشاورزی و تحقیق کرده‌اند به صورت میدانی تحقیق و پرس و جو می‌کنم، متاسفانه در حال حاضر با کمبود تیم متشکل از نفرات مجرب و کارشناسان خاک، آب و هوا و اقلیم شناس مواجه هستیم، زمانی هم که به اینترنت مراجعه می‌کنیم اطلاعاتی مربوط به نوع پسته‌‌ای براساس شرایط آب و هوایی و نوع خاک مناطق دیگری از جمله در مورد کرمان و یزد درج شده است در حالیکه حتی نوع ارتفاع مناطق آذربایجان نسبت به مناطق گرمسیری کرمان متفاوت است، به عنوان مثال کاشت پسته‌‌ی دهان بسته در منطقه‌ی ما جواب می‌دهد و برای اولین بار این نوع پسته را در کشور به طور اصولی در آذربایجان کاشتیم، کاشت این نوع پسته در مناطق گرمسیر ایران معنایی ندارد؛ چرا که اولا مناسب هوای آن مناطق نیست و با انجام کاشت در آن مناطق، دانه در فصل زمستان شروع به جوانه زدن می‌کند که این نوع کار هم باعث سرمازدگی نهال و از بین رفتن آن می‌شود اما در منطقه‌ی ما این نوع پسته به خوبی رشد کرده است.

*مردم بومی با اطلاع از کارتان، کمکی در پیشبرد اهدافتان می‌کنند؟

« بله از کمک مردم بومی برای راهنمایی و شناسایی باغات منطقه برخوردار می‌شویم ولی متاسفانه از وجود تیمی تخصصی برای انجام تحقیقات لازم مختص هر منطقه بهره‌مند نیستیم، البته گروه تشکیل شده از مردم بومی جهت مشخص کردن تعداد پسته‌های کاشته شده، اندازه گیری سطح ارتفاع باغ از دریا، نوع پیوند زدن هر منطقه به ما کمک می‌کند، اکنون در شهرستان ملکان حدود ۱۰۰ هکتار پسته کاشته شده که در سال آتی تمامی این پسته‌ها برای پیوندزدن آماده می‌شوند براساس آن نیز آموزش‌های لازم را  به طور کامل به گروه‌های بومی هر منطقه ارائه می‌دهیم ولی تعداد گروه‌های تشکیل شده بسیار کم است و نیاز به تشکیل گروه‌های زیاد در شهرهای مختلف آذربایجان هستیم.

*بعد از رویش دانه‌ها، سرنوشت نهال‌ها چه خواهد شد؟

« بعد از رشد دانه‌ها و تبدیل آن‌ها به نهال‌های یکساله پیوند آن را انجام خواهیم داد که البته اکثر آموزش‌های لازم برای پیوند و کاشت پسته با هدف جلوگیری از سو استفاده‌ی برخی افراد از مردم بومی را خودم شخصا ارائه می‌دهم؛ چرا که برخی از افراد برای انجام عمل پیوند از مردم مبلغی درخواست می‌کنند و هم به درستی عمل پیوند را انجام نمی‌دهند اما هدف من از آموزش به افراد منطقه این است تا عمل پیوند به صورت صحیح توسط افراد قابل اعتماد منطقه انجام شود.

*شهرستان ملکان از چه نظر برای کاشت پسته مناسب است؟

«در کل خاکی که لایه‌های آن تا نیم یا دو متر شخم زده شده باشد برای کاشت پسته بسیار مناسب است، به طور اصولی زمانیکه لایه‌های خاک شکسته می‌شود ریشه های پسته به راحتی به لایه‌های زیرین خاک راه می‌یابد از این رو خاک باغات انگور شهرستان ملکان محلی مناسب و آماده برای کاشت پسته است، بنابراین در کنار درختان انگور می‌توان پسته را نیز کاشت و تا پنجمین سال این دو درخت می‌توانند کنار هم بدون هیچ ضرری رشد کنند ولی بعد از گذشت ششمین سال زمانیکه کشاورز متوجه شد درآمد زیادی از پسته نسبت به انگور به دست می‌آورد می‌تواند نسبت به حذف درخت انگور اقدام کند، اکنون باغات ۴۰ ساله‌ی کهنه و خشک شده‌‌ی انگور ملکان برای کاشت پسته بسیار مناسب است.

معضلی که در حال حاضر با آن مواجه هستید؟

بزرگ ترین معضل ما ارائه نهال‌های کهنه‌ی پسته‌‌ی کرمان توسط برخی افراد سودجو است که نهال کهنه‌ی ۴۰۰۰ هزار تومانی را به قیمت ۲۰ الی ۲۰۰ هزار تومان به کشاورزان آذربایجان می‌فروشند که با این اقدام خریدار علاوه براینکه نتیجه‌ای نمی‌گیرد و این عدم نتیجه گیری و باور غلط مناسب نبودن خاک آذربایجان برای کاشت پسته بین مردم ترویج می‌شود، همچنین آفت‌های مقاوم پسته‌های کرمان را به مناطق آذربایجان نیز منتقل می‌کنند که متاسفانه کسی با این اقدام مقابله نمی‌کند.

گزارش تابان خبر حاکی از آن است؛ تغییر الگوی کشت قطعا منجر به صرفه جویی آب در بخش کشاورزی و افزایش اشتغالزایی و درآمد برای کشاورزان و ورودی بیشتر به دریاچه را به دنبال خواهد داشت برای تحقق این امر مهم و به امید داشتن آذربایجانی سبز نیاز به حرکت و تلاش همگانی داریم.

مصاحبه از لیلا جلیلی

انتهای پیام

مصاحبه از : لیلا جلیلی