همنوازی حنجره و پنجه‌های طلایی در موسیقی موغام

به گزارش پایگاه خبری تابان خبر، نغمه‌ ای که از غزل ها ریتم می گیرد و دستانی که گرد و غبار غفلت را از صفحه های نت دفتر تاریخ و فرهنگ آذربایجان می زداید موسیقی خلق می کند به نام موغام.

موغام از صدای شش دانگ خواننده که شامل زیر و بم و اورتا (وسط) است، شاهکار هنری خلق می کند و از سروده های ماندگار شاعران نامدار و پرآوازه ای همچون محمد حسین بهجت تبریزی متخلص به شهریار، ملا محمد فضولی، سید عظیم شیروانی نظامی، ابولقاسم نباتی، علی عمادالدین نسیمی و علی آقا واحد الهام می گیرد.
در عصر معاصر نیز اشعار ابراهیم زاهید مورد استفاده خواننده های موغام قرار گرفته است، غزل‌هایی که در وزن عروض سروده شده اند.

آذربایجان سرچشمه هنر اصیل و بی بدیل است و هنروران موسیقی موغام در صحنه آنسانبل با ترکیب چکامه‌های ظریف آواز این هنر را از حنجره های طلایی خواننده ها و با حزن و اندوه کمانچه و اقتدار تار و شور ناغارا، قارمان، قوشاناغارا موجی در دریای این موسیقی می‌زنند و مخاطب را به تعالی و عرفان می رسانند.

سیم هایی که با زخمه زدن پنجه های طلایی غزل‌ها و وقایع زیر و بم تاریخ را نواخته و نت هایی که فرهنگ و تاریخ خفته این منطقه را بیدار می کنند و غزلیات علی آقا واحد شاعر معروف آذربایجان موسیقی را با زیباترین واژه ها به تصویر کشیده است.
دل بیماریم اوچون موسیقی درمان کیمیدیر
اونسوز عالمده بو عالم منه زندان کیمیدیر
اونودار درد و غمی کیم اِئشیدَر موسیقی نی
سانکی دنیا او زامان باغ و گلستان کیمیدیر
نئجه جانانی سئوَر جانی کیمی عاشیق لر
سئویرم موسیقی نی سئوگیلی جانان کیمیدیر
تاره باخ ناله سی بولبول کیمی گلزاری توتوب
گول فراقیندا اودا حالی پریشان کیمیدیر
بختور کیمسه دیر اوخلق کی، وار موسیقی سی
موسیقی بیلمه یَن اولکه نئجه ویران کیمیدیر
دیل یئنه عاشیقی اولموش بو گوزل موسیقی نین
دئه یه جک سَن کی بو محزون یئنه صنعان کیمیدیر

موغام هنر صنعتی که دلها را به هم پیوند زده و نوازنده ها و خواننده های آذربایجان‌‌شرقی، اردبیل، آذربایجان‌‌غربی، البرز، همدان، خراسان شمالی و زنجان که خاستگاه اصلی این موسیقی هستند با همدلی و همنوایی خود با فرهنگ بیگانه، بیگانگی می کنند و با صدا و ساز خود با موسیقی های پوچ و واهی در صحنه های موسیقی می جنگند و با اتحاد خود انقلابی نو را در تاریخ موسیقی منطقه به جا می گذارند.

موغام هنر عرفانی شرقی است، موسیقی شرق اصیل و دارای هویت است و موغام، موسیقی شفاهی و فولکلوریک آذربایجان است و این سبک موسیقیایی در عربستان، هند، قطر، دبی، عراق، مصر، قفقاز و آسیای میانه نیز متناسب با جغرافیا، فرهنگ و تاریخ هر خطه ای نواخته می شود و طرز ایفای این موسیقی در مناطق مختلف کشور متفاوت است.

موغام در کشور آذربایجان تکمیل، کلاسیک و آکادمی شده است و در ایران نیز اساس موغام در فارس زبان ها شور، اما در آذربایجان راست موغامی است.

موسیقی اصیل، سنتی و بومی موغام دارای هفت دستگاه از قبیل راست، شور، چهارگاه، سه گاه، شوشتر، بیات شیراز و همایون است که دستگاه های اصلی موسیقی موغام زیر شاخه و برگرفته از دستگاه راست (بیات قاجار یا ترک)، ماهور هندی، اورتا ماهور، دوگاه، قاتار و دستگاه شور برگرفته از شور شهناز، بیات کرد، راهاب، نوا، ابوعطا است و سه گاه از پرده های مختلف از جمله زابل، میرزاحسین، تاتلان سئگاهی یا هاشم سئگاهی و یتیم سئگاه است و همچنین دستگاه های چهارگاه، همایون، شوشتر و بیات شیراز دستگاه های موسیقی موغام هستند که زیرشاخه ندارند.
چندین ریتمیک موغام از سه گاه قره باغ شکسته سی،  شروان شکسته سی و کسمه شکسته سی و موغام ضربی یا ریتمیک که از دستگاه سه گاه برگرفته است.

کار را که کرد؟ آنکه تمام کرد!

جمهوری آذربایجان با ارائه سند و مدرک به سازمان یونسکو موسیقی اصیل و سنتی موغام و همچنین آلت موسیقی تار را نیز به نام خود ثبت کرده است و اوزئییر حاج بی اف یکی از فعالان این عرصه، موغام را ساماندهی و نت ها را به موسیقی دنیا نزدیک و ساماندهی کرده است.

از نغمه سرایان موغام می توان به خان شوشینسکی، جبار قاریاغدی اوغلو و عالیم قاسم اوف و دخترش فرقانه قاسیم اووا اشاره کرد که با هنرمندان شاخص ایرانی کنسرت های مشترک اجرا کرده است.

همچنین می توان گفت که آقاخان عبداله یف سلطان ملک موغامات جمهوری آذربایجان معروف است.

ریشه موسیقی موغام فلسفی است

ریشه موسیقی موغام فلسفی است و این هنر صنعت الهی عرفانی است و با پرورش موغام و انکشاف و رشد آن ذوق موسیقیایی مردم برای این موسیقی افزوده شده است، موسیقی موغام فلسه و حکمت است، غزلیات و ابیات و دستگاه های این موسیقی دارای احساسات است که در پرورش کمال روحی انسان نقش داشته باشند.

موسیقی موغام میراث فرهنگی مردم آذربایجان است
موسیقی موغام میراث فرهنگی مردم آذربایجان است و شاعران معروف ترک زبان اشعار زیبایی در وصف این هنر اصیل و غنی سروده اند و بختیار وهاب زاده یکی از شاعران پرآوازه آذربایجان موغام را با واژه های قدرتمند نگاشته است.
داش اورکلرده یانیب داشلاری سیندیردی موغام
حاققا دوشمان اولانی حاققا تانیتدیردی موغام
نه گومان ائیله میسن بوندا کی طیلسیملری سن
کورو آهیله قوروتدو سالی یاندیردی موغام
سو چیلر کیمدی اورکلرده گوزل تون قالایا
نئچه قصدیم کونولی کسدی دایاندیردی موغام
دفن ائدین سیز منی زابل سه گاهین مایه سینه
دئییرم بلکه منی بیر گون اویاندیردی موغام
چوخ کیتابلار اوخودوم ظن ائله دیم بختیارام
منه چوخ مطلبی آهیسته جه قاندیردی موغام

ابعاد مختلف موسیقی موغام شامل الهیات، فلسفه و حکمت است و انسان را از معنویات به کمال می رساند و با بازگویی ابعاد این موسیقی در جامعه این موسیقی جایگاه واقعی خود را پیدا می کند، چرا که موغام روح افراد را پرورش و در بیدارسازی احساسات متعالی انسان و تلطیف ذوق بشری و درمان امراض روحی انسان ها نقش بسزایی دارد.

یادداشت از زهرا ناصران