یلدای ساده زندگی اصیل؛ روایت یک شب بلند از تقابل با تجمل‌گرایی
به گزارش پایگاه خبری تابان خبر به نقل از خط و نقد، شب یلدا در راه است. طولانی‌ترین شب سال، که در حافظه فرهنگی ایرانیان همواره نماد گردهمایی، مهرورزی، و سادگی بوده است، حالا بیش از آنکه بهانه‌ای برای صمیمیت خانوادگی باشد، گاه به میدان رقابت‌های تجملی بدل شده است. در خیابان‌های مشهد، بازارها از چند هفته قبل مملو از انارهای دانه‌درشت، هندوانه‌های گلخانه‌ای، آجیل‌های رنگارنگ و ظروف تزیینی شده‌اند. اما پشت این ویترین پرزرق‌وبرق، دغدغه‌ای عمیق‌تر پنهان است: آیا یلدا در حال فاصله گرفتن از اصالت ایرانی‌اش است؟
آجیل‌های چند میلیونی و هندوانه‌های لاکچری
گزارش میدانی خبرنگار خط و نقد از بازارهای مرکزی مشهد ـ از خیابان‌های اطراف حرم تا خیابان احمدآباد ـ نشان می‌دهد که قیمت سبد یلدایی برای یک خانواده متوسط، به سادگی از سه میلیون تومان فراتر می‌رود. آجیل‌های لوکس با قیمت‌های میلیونی، هندوانه‌هایی که در بسته‌بندی‌های تزیینی عرضه می‌شوند، و حتی فروش بسته‌های آماده یلدا با قیمت‌های عجیب، حکایت از گسترش نوعی مصرف‌گرایی دارد که ربطی به مفهوم سنتی یلدا ندارد.
آقای محمدرضا حسنی، فروشنده‌ای در بازار رضای مشهد، در گفت‌وگو با ما می‌گوید: «مردم هنوز یلدا را دوست دارند، اما الان خیلی‌ها بیشتر به تجملات آن توجه می‌کنند تا خود شب. قبلاً خانواده‌ها دور هم می‌نشستند، حالا دنبال عکس گرفتن با میزهای آن‌چنانی‌اند.»
گفت‌وگو با خانواده‌ها: فشار اجتماعی برای نمایش تجمل
در یکی از محله‌های قدیمی مشهد، خانواده‌ای پنج‌نفره خود را برای شب یلدا آماده می‌کند. خانم امینی، مادر خانواده، می‌گوید: «من دوست دارم بچه‌ها دور هم باشند، شعر بخوانیم، قرآن بخوانیم و فال حافظ بگیریم. اما دخترم در فضای مجازی تصاویر سفره‌های یلدایی لاکچری می‌بیند و احساس کمبود می‌کند.»
او می‌افزاید: «برای ما که درآمد ثابتی داریم، همین هزینه‌های معمولی هم سنگین شده. اما انگار اگر عکس نگذاری، یعنی یلدا نگرفتی!»
این گفته‌ها تنها مربوط به خانواده امینی نیست. گزارش‌های میدانی از سطح شهر نشان می‌دهد که بسیاری از خانواده‌های کم‌درآمد، به‌ویژه در مناطق حاشیه‌ای، تحت فشار نانوشته‌ای برای نمایش زندگی لوکس در مناسبت‌های فرهنگی هستند؛ فشاری که منجر به چشم‌وهم‌چشمی، خرید اقلام غیرضروری، و گاه حتی قرض و بدهکاری می‌شود.
بازگشت به سادگی؛ روایت نسل تازه‌ای از ایرانیان
با این حال، همزمان با رشد تجمل‌گرایی، صدایی دیگر نیز در حال شنیده شدن است؛ صدای کسانی که به سادگی و اصالت بازمی‌گردند. در یکی از کافه‌های فرهنگی حوالی کوهسنگی، گروهی از دانشجویان با کمترین امکانات، در حال برنامه‌ریزی برای یک شب یلدای ساده‌اند. یکی از آن‌ها می‌گوید: «امسال تصمیم گرفتیم برای یلدا هیچ چیزی نخریم. فقط قرار است دور هم باشیم، شعر بخوانیم و از خاطره‌های بچگی بگوییم.»
او تأکید می‌کند: «تجمل‌گرایی سبک زندگی ما را تهی کرده. ما به‌جای معنابخشی، فقط ظاهر را تزیین می‌کنیم.»
سبک زندگی ایرانی-اسلامی؛ راهی برای بازتعریف مناسبت‌ها
دکتر فاطمه نادری، پژوهشگر حوزه فرهنگ و سبک زندگی در دانشگاه فردوسی مشهد، در گفت‌وگو با خط و نقد معتقد است: «شب یلدا اگر با آموزه‌های اصیل اسلامی و ایرانی تلفیق شود، می‌تواند بستری برای تربیت نسلی ساده‌زیست و معنوی باشد. در قرآن، میانه‌روی و پرهیز از اسراف به کرات آمده، اما ما متأسفانه حتی شب‌های مذهبی را هم به رقابت‌های پرهزینه تبدیل کرده‌ایم.»
او می‌افزاید: «این تغییرات، حاصل نفوذ تدریجی فرهنگ استعماری و غرب‌زده‌ای است که مصرف‌گرایی را ارزش معرفی می‌کند. مقابله با این روند، نیازمند آگاهی‌بخشی، رسانه‌سازی، و بازتعریف مناسبت‌ها در فضای آموزشی و عمومی است.»
روایت مغازه‌دار ساده‌زیست در پایین‌شهر
در یکی از کوچه‌های خاکی در منطقه پنجتن، پیرمردی مغازه کوچک دارد. از او درباره یلدا می‌پرسیم، می‌خندد و می‌گوید: «من اگر دو تا انار و یک چراغ نفتی داشته باشم، یعنی یلدا دارم. بچه‌هام که بیان، دلِ من روشن میشه.»
او تعریف می‌کند که سال‌هاست از خرید آجیل منصرف شده، اما با همان چیزهای ساده، فرزندان و نوه‌هایش را دور هم جمع می‌کند. «ما چیزی نداشتیم، اما دلمون گرم بود. حالا همه چی هست، ولی دلا سرد شده.»
نقش رسانه‌ها در بازسازی نگاه عمومی
تحلیل محتوای رسانه‌ها در ایام یلدا نشان می‌دهد که گرچه برخی رسانه‌های عمومی در ترویج یلدای ساده کوشیده‌اند، اما همچنان بخش بزرگی از تبلیغات تجاری، بر الگوهای مصرفی و تجملی تکیه دارد. مسابقات «میز یلدای برتر»، تبلیغات هدیه‌های لاکچری، و «پیشنهادهای ویژه یلدایی» در فضای مجازی، به تقویت فرهنگ مصرف بی‌رویه دامن می‌زنند.
خانم مهدیه شریفی، فعال رسانه‌ای و مدیر یک صفحه فرهنگی در اینستاگرام، می‌گوید: «ما تلاش می‌کنیم روایت متفاوتی از مناسبت‌ها ارائه دهیم. مثلاً امسال یک کمپین راه انداختیم با شعار “یلدای بی‌خرید”. مردم استقبال کردند. حتی عکس‌هایی فرستادند که کنار یک استکان چای ساده یلدا گرفته بودند.»
اقتصاد خانواده و تجملات نمادین
در گفت‌وگو با یک کارشناس اقتصاد خانواده، به بررسی پیامدهای اقتصادی این رویدادها پرداخته‌ایم. دکتر سعید منصوری می‌گوید: «یک یلدای تجملی برای خانواده‌ای با دو فرزند، ممکن است معادل هزینه یک هفته خرید خوراکی باشد. وقتی این مناسبت‌ها از معنا تهی و به نمایش تبدیل شوند، اثرات منفی آن به اقتصاد خانوار هم سرایت می‌کند.»
او هشدار می‌دهد: «در دوره‌ای که بسیاری از خانواده‌ها با تورم و کاهش درآمد دست‌به‌گریبان‌اند، تجمل‌گرایی نمادین، فاصله طبقاتی را آشکارتر می‌سازد و زمینه‌ساز نارضایتی اجتماعی می‌شود.»
یلدا، فرصتی برای بازاندیشی
در روزهای منتهی به یلدا، رسانه‌هایی چون خط و نقد با بازنشر داستان‌های مردمی از یلدای ساده، تلاش می‌کنند تصویری دیگر از این شب را بازآفرینی کنند. از مادربزرگی که نوه‌هایش را با قصه‌های شفاهی سرگرم می‌کند، تا جوانی که برای پدربزرگش فال حافظ می‌خواند، همه این روایت‌ها نشان می‌دهد که معنای واقعی یلدا، در صمیمیت و سادگی است، نه در تزئینات پرهزینه.
در این گزارش میدانی، تلاش شد نگاهی دقیق به تقابل فرهنگ اصیل ایرانی با مظاهر تجمل‌گرایانه داشته باشیم. شب یلدا، همچنان فرصتی است برای احیای ارزش‌هایی چون قناعت، همدلی، و پیوند خانوادگی. در میان این همه رنگ و نور و ویترین، شاید وقت آن رسیده که نگاهی به درون بیندازیم و از خود بپرسیم: آیا آنچه به ما شادی می‌دهد، حتماً باید گران‌قیمت باشد؟
- نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
- نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
- نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : 0